Κακοποίηση ανδρών απο γυναίκες – Η κατάρριψη ενός ακόμα μύθου

Posted June 9, 2014 by Σάββας Ν. Σαλπιστής, Ph.D. in Διαπροσωπικές σχέσεις

 

 Γενικά

Το A.B.C.  δημιούργησε, με τη συμμετοχή ηθοποιών, ένα βίντεο-ρεπορτάζ καταστάσεων άσκησης βίας σε δημόσιους χώρους, τις οποίες κατέγραψε με κρυφή κάμερα, θέλοντας, με τον τρόπο αυτό, να καταγράψει τις αντιδράσεις του κόσμου απέναντι στη βία που ασκείται από έναν άνδρα σε μία γυναίκα και το αντίστροφο. Οι διαπιστώσεις που έγιναν είναι συνοπτικά οι εξής: ο περίγυρος αντέδρασε άμεσα όταν ο άνδρας ήταν αυτός που ασκούσε βία στη γυναίκα, ενώ, στην αντίθετη περίπτωση, προσπέρασαν 132 άτομα χωρίς να αντιδράσουν, παρόλο που επεσήμαναν τη σκηνή που διαδραματίζονταν μπροστά στα μάτια τους.

Όταν αργότερα τα άτομα αυτά ρωτήθηκαν γιατί δεν αντέδρασαν ή έδειξαν να συναινούν στην κακοποίηση του άνδρα, οι απαντήσεις ήταν συνήθως αποτέλεσμα διαφόρων στερεοτύπων ή προκαταλήψεων του τύπου π.χ. «Θα πρέπει να πήγε με άλλη γυναίκα», «Ο άνδρας έδειχνε πως φταίει» κ.τ.λ. Ακόμα και ένας αστυνομικός που προσπέρασε απάντησε, όταν ρωτήθηκε, πως ένας άνδρας δεν πρόκειται να πάθει κάτι το σοβαρό από τα χτυπήματα μιας γυναίκας

Το φαινόμενο της άσκησης βίας στις ερωτικές/συζυγικές σχέσεις ανάμεσα σε έναν άνδρα και μία γυναίκα προσεγγίζεται συχνά από τη μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου, τα Μ.Μ.Ε. αλλά και από τους περισσότερους ειδικούς, μέσα από διάφορα κλισέ και στερεότυπα που, απ΄ό,τι αποδεικνύεται, όχι μόνο εγκλωβίζουν τα δύο φύλα σε ρόλους με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, αλλά διαστρεβλώνουν και την πραγματικότητα με τη δημιουργία διαφόρων ταμπού, προσδοκιών, εικόνων, προκαταλήψεων και εκτιμήσεων, λες και οι άνδρες ή οι γυναίκες αποτελούν ομοιογενείς ομάδες (κοπαδοποίηση).

Σε όλες τις κοινωνίες, ο όρος «ανδρισμός» είναι ταυτόσημος της δύναμης, της υπεροχής, της δραστηριότητας, της ανθεκτικότητας, της αυτονομίας, του δυναμισμού, του θάρρους  και της ικανότητας ελέγχου. Ταυτόχρονα, ο όρος «θύμα» ταυτίζεται με την αδυναμία, την παθητικότητα, την κατωτερότητα, την ευαλωτότητα, την ευαισθησία, τη μειωμένη ικανότητα επαρκούς ελέγχου, το φόβο και την ανάγκη προστασίας, δηλαδή με χαρακτηριστικά που αποδίδονται σχεδόν αυτόματα κυρίως στη γυναίκα.

Με βάση αυτά τα κοινωνικά στερεότυπα, ο ανδρισμός θεωρείται πως είναι ασύμβατος με τη θυματοποίηση -θα μπορούσαμε εύκολα να ισχυρισθούμε και να υποστηρίξουμε πως αποτελεί το αντίθετό της-, κάτι που εύκολα θα γινόταν αποδεκτό και σχεδόν αυτονόητο, αν χρησιμοποιούνταν για να χαρακτηρίσει μια γυναίκα.

Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις, πόσοι άνδρες θα έβρισκαν τη δύναμη να καταγγείλουν την κακοποίησή τους από τη σύντροφο ή τη σύζυγό τους, χωρίς να κινδυνεύουν να γίνουν περίγελος των άλλων ή/και να θεωρηθούν ως μυθομανείς, υστερόβουλοι, ψεύτες και αναξιόπιστοι; Από την άλλη, το στερεότυπο που θέλει τη γυναίκα ως μη επιθετική και ανίκανη να ασκήσει βία, τουλάχιστον απέναντι σε έναν άνδρα, έχει ως αποτέλεσμα να μη θεωρούνται συνηθέστατα ένοχες οι γυναίκες εκείνες που έχουν πραγματικά ασκήσει βία.

Και όμως, τα νεότερα ερευνητικά ευρήματα καταδεικνύουν με απόλυτη σαφήνεια και εγκυρότητα πως ο μύθος αυτός θα πρέπει να καταργηθεί ή τουλάχιστον να τροποποιηθεί έτσι ώστε όχι μόνο να αναδυθεί η υπάρχουσα πραγματικότητα σε ολόκληρο το εύρος της, αλλά και να αντιμετωπισθεί χωρίς προκαταλήψεις και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Η κοινωνική προκατάληψη και η ευθύνη του φεμινιστικού κινήματος επί του θέματος

Οι αντιστάσεις της κοινωνίας απέναντι στο οτιδήποτε θεωρείται ως  μη «πολιτικά ορθό» και «κοινωνικά αποδεκτό» είναι σαφείς και υπάρχουν σε κάθε κοινωνία του πλανήτη. Κάθε τι το «αποκλίνον» πολεμιέται, απορρίπτεται, κατακρίνεται και, στην καλύτερη περίπτωση, αντιμετωπίζεται με καχυποψία.

Η Erin Pizzey ήταν η πρώτη στον κόσμο που ίδρυσε στις Η.Π.Α έναν οίκο περίθαλψης κακοποιημένων γυναικών το 1971 και συνέβαλε στη δημιουργία ενός διεθνούς κινήματος ενάντια στην άσκηση βίας στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα. Οι διάφορες απειλές που δέχθηκε για φυλάκιση και δικαστικούς διωγμούς, εξαιτίας του ότι εξέθετε την ανεπάρκεια και απροθυμία των αρχών να βοηθήσουν τις γυναίκες-θύματα κακοποίησης, αλλά και τις χιλιάδες ανάλογης μεταχείρισης ανήλικων παιδιών, ήταν πολλές.

Όταν κάποια στιγμή διαπίστωσε πως υπάρχουν και αρκετές γυναίκες που κακοποιούν τους άνδρες με τους οποίους διατηρούν στενή συναισθηματική σχέση, ξεκίνησε -με τον καθηγητή John Grayford- μια έρευνα επί του θέματος που επιβεβαίωσε τις αρχικές διαπιστώσεις. Μετά από αυτό, οι απειλές που δέχθηκε τόσο η ίδια όσο και η οικογένειά της από διάφορες φεμινιστικές οργανώσεις -και σε συνδυασμό με τη δολοφονία του σκυλιού της- την ανάγκασαν να μεταναστεύσει στη Μ. Βρετανία.

Ανάλογες απειλές από φεμινιστικές οργανώσεις δέχθηκε και η Susanne Steimetz, διευθύντρια του αμερικανικού Κέντρου Οικογενειακής Έρευνας, όταν άρχισε να δίνει διαλέξεις με θέμα πως και οι άνδρες πέφτουν εξίσου συχνά θύματα κακοποίησης από τις συντρόφους τους, παρόλο που βοήθησε πολύ στην περίθαλψη κακοποιημένων γυναικών και παρουσίασε πολλές έρευνες γύρω από αυτό το θέμα.

Ανάλογα παραδείγματα «κοινωνικής αντίστασης» απέναντι στην οποιαδήποτε αμφισβήτηση κρατούντων κοινωνικών «αληθειών» υπάρχουν πολλά ανά τον κόσμο.

Οι κύριες μορφές της κακοποίησης ανδρών από γυναίκες

Οι έρευνες καταδεικνύουν τέσσερις μορφές κακοποίησης που είναι οι εξής:

1. Φυσική κακοποίηση που προκαλεί σωματικό πόνο και διαφόρων μορφών τραύματα
2. Ψυχική κακοποίηση με τη μορφή διαφόρων απειλών και προσωπικών προσβολών
3. Οικονομική κακοποίηση με τη μορφή της οικονομικής εκμετάλλευσης και
4. Ψυχική κακοποίηση που σχετίζεται με τα παιδιά, όπου στερείται στον άνδρα η δυνατότητα επικοινωνίας και επαφής με τα παιδιά του

Αυτές οι μορφές κακοποίησης μπορεί να συνυπάρχουν σε διαφορετικό βαθμό και σε διάφορους συνδυασμούς.

Η φυσική κακοποίηση συμβαίνει πάντα στα όρια του σπιτιού και άρα δεν γίνεται αντιληπτή από τον περίγυρο.

Η ψυχική κακοποίηση προκαλεί συνήθως φόβο, αισθήματα ντροπής, εξευτελισμού και ανημπόριας και, ως εκ τούτου, οδηγεί τους άνδρες να αποφεύγουν καταστάσεις που εμπεριέχουν τον κίνδυνο αυτής της μορφής κακοποίησης.

Τέλος, η οικονομική κακοποίηση περιλαμβάνει -εκτός της άμεσης οικονομικής εκμετάλλευσης του άνδρα- συστηματική απόκρυψη των πραγματικών εσόδων της οικογένειας, αποκλειστική διαχείρισή τους από τη γυναίκα ή πώληση περιουσιακών στοιχείων του άνδρα χωρίς τη γνώση ή τη συναίνεσή του που σε κάποιες περιπτώσεις οδηγούν ακόμα και στην οικονομική του καταστροφή.

Πριν από λίγους μόνο μήνες, παρακολουθούσα ένα ζευγάρι, γονείς δύο ανήλικων μικρών παιδιών, όπου η γυναίκα -και η ίδια εργαζόμενη κατά καιρούς- είχε εξαναγκάσει το σύζυγό της, επικαλούμενη διάφορα προσχήματα και ενδεχόμενα που τα αντιμετώπιζε ως υπαρκτά δεδομένα, να της δίνει κάθε μήνα ολόκληρο το μισθό του και να κρατά ο ίδιος ένα μόνο ευρώ την ημέρα για καφέ, μη δίνοντάς του λογαριασμό για τον τρόπο που διαχειρίζεται τα κοινά οικογενειακά τους εισοδήματα.

Συχνότητα και σύγκριση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της άσκησης βίας των δύο φύλων

Μέχρι και πρόσφατα, η διεθνής έρευνα εστιάζονταν σχεδόν αποκλειστικά στην ασκούμενη βία των ανδρών ενάντια στη γυναίκα, ενώ το αντίστροφο αντιμετωπίζονταν ως μη υπαρκτό ενδεχόμενο. Τα στοιχεία, όμως, που έχουν προκύψει είναι τα εξής:

-          Τα ποσοστά των κακοποιημένων ανδρών από γυναίκες φαίνεται πως είναι σχεδόν τα ίδια με αυτά των κακοποιημένων γυναικών από άνδρες, αλλά οι γυναίκες που αποκτούν φυσικά τραύματα, σε περίπτωση άσκησης βίας, είναι διπλάσιες στον αριθμό, σε σχέση με τον αριθμό των κακοποιημένων ανδρών από γυναίκες.

-          Εκτιμάται πως τα ποσοστά των κακοποιημένων ανδρών πρέπει να είναι στην πραγματικότητα μεγαλύτερα από αυτά των γυναικών, από τη στιγμή που πολλοί είναι οι άνδρες που ντρέπονται να καταγγείλουν την κακοποίησή τους από μία γυναίκα, αλλά και γιατί φοβούνται πως, σε περίπτωση μιας δικαστικής διαμάχης με τη σύζυγό τους,  μπορεί να χάσουν  την επικοινωνία με τα παιδιά τους από τη στιγμή που, σε μία τέτοιου είδους αντιδικία, η γυναίκα βγαίνει σχεδόν πάντα δικαιωμένη ή «κερδισμένη». Ένας επιπρόσθετος λόγος μπορεί να είναι και ο φόβος του άνδρα για διακοπή πολλών φιλικών και συγγενικών του σχέσεων, από τη στιγμή που η γυναίκα είναι συνήθως αυτή που διαχειρίζεται τις σχέσεις αυτές.

• Στις περισσότερες περιπτώσεις άσκησης βίας και από τους δύο, η γυναίκα είναι αυτή που καταφεύγει πρώτη σε αυτήν, ενώ οι άνδρες είναι αυτοί που ασκούν συχνότερα μια επαναλαμβανόμενη βία. Οι γυναίκες πέφτουν τέσσερις φορές συχνότερα θύματα σκληρής μορφής άσκησης βίας.

• Οι γυναίκες συνηθίζουν να κλωτσούν, να χαστουκίζουν, να δαγκώνουν, να πετούν διάφορα αντικείμενα στο σύντροφό τους ή να τον χτυπούν με κάποιο από αυτά, ενώ οι άνδρες συχνά γρονθοκοπούν, πιάνουν από το λαιμό τη σύντροφό τους ή της επιτίθενται με μαχαίρι ή κάποιο άλλο όπλο, αν και οι γυναίκες είναι αυτές που απειλούν συχνότερα με ανάλογα μέσα.

• Άνδρες και γυναίκες με χαμηλή κοινωνική θέση, που κάνουν χρήση αλκοόλ και ουσιών ή που έχουν κάποια σοβαρή ψυχική διαταραχή ασκούν συχνότερα βία στις ερωτικές/συζυγικές τους σχέσεις.

•  Η γυναίκες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πέσουν θύματα σοβαρής μορφής άσκησης βίας από έναν πρώην παρά από έναν νυν σύντροφό τους. Οι περισσότερες  περιπτώσεις άσκησης βίας συμβαίνουν αμέσως μετά από ένα χωρισμό.

• Οι άνδρες αισθάνονται δύο φορές συχνότερα ως συνυπεύθυνοι απ΄ό,τι οι γυναίκες, σε περίπτωση ύπαρξης άσκησης βίας.
  
  

Επίλογος

Ένας από τους βασικούς στόχους για μια κοινωνία δικαίου, ισοτιμίας, αλληλεγγύης και αρμονικής συνύπαρξης θα πρέπει να είναι η αυθεντική ισοτιμία, η προστασία των δικαιωμάτων και ο αλληλοσεβασμός των δύο (τριών;) φύλων. Μια έμπρακτη κίνηση της κοινωνίας προς την κατεύθυνση αυτή αποτελεί και η αναγνώριση της κακοποίησης ανδρών από τις συντρόφους τους και γενικότερα η διεύρυνση της κατανόησής μας τόσο για τα διάφορα κοινωνικά φαινόμενα όσο και για τις σχέσεις όλων των μελών της κοινωνίας.

Ο οποιοσδήποτε ασκεί την οποιαδήποτε μορφή βίας απέναντι σε ένα συνάνθρωπό του, ασχέτως φύλου, ηλικίας, θέσης, καταγωγής, χρώματος, σεξουαλικών προτιμήσεων, θρησκευτικής πίστης ή πολιτικών πεποιθήσεων θα πρέπει να καταδικάζεται και να έχει τις ανάλογες συνέπειες, η δε κοινωνία οφείλει όχι μόνο να μπορεί να προστατεύει και να περιθάλπει το κάθε θύμα αλλά και να παίρνει τα κατάλληλα μέτρα αποτροπής και, αν είναι δυνατόν, εξάλειψης τέτοιων φαινομένων.

Πίσω από κάθε περίπτωση άσκησης βίας ή απειλής στις στενές συναισθηματικές σχέσεις κρύβεται σχεδόν πάντα μια ανθρώπινη τραγωδία για την οποία κάθε κοινωνία φέρει μέρος της ευθύνης. Εδώ, δεν υπάρχουν στην ουσία θύτες και θύματα αλλά μόνον ηττημένοι, καταρρακωμένοι και δυστυχισμένοι Άνθρωποι που χρειάζονται επειγόντως τη βοήθεια που, σε κάθε περίπτωση, δικαιούνται…

Διαβάστε ακόμα:  

Men Shouldn't Be Overlooked as Victims of Partner Violence

 Differences in Frequency of Violence and Reported Injury Between Relationships With Reciprocal and Nonreciprocal Intimate Partner Violence

Κακοποίηση ανδρών: συμβαίνει και στη χώρα μας

Θερμά επεισόδια στα ελληνικά νοικοκυριά

Η Κακοποίηση των ανδρών (εμπλουτισμένο)

«Η επιθετικότητα των γυναικών στην συντροφική σχέση» (πτυχιακή εργασία)

Η πατρότητα αλλάζει τον εγκέφαλο του άνδρα.

Τρεις γενιές - Παππούς, Πατέρας, Εγγόνι.

Τι διαπίστωσαν οι ερευνητές:

H πατρότητα μπορεί να αλλάξει τη ζωή ενός άνδρα. Αλλάζει επίσης και τον εγκέφαλό του, δημιουργώντας τους ένα «πατρικό φίλτρο» όμοιο με το μητρικό.

Στο ζωικό βασίλειο οι μπαμπάδες είναι κάτι ασυνήθιστο. Μόλις το 6% των ειδών θηλαστικών οι πατέρες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εκτροφή των απογόνων. Σε αυτά τα είδη, η πατρική φροντίδα περιλαμβάνει συχνά τις ίδιες συμπεριφορές, όπως η μητρική φροντίδα.

Αλλά πώς πατρότητα αλλάζουν τον εγκέφαλο ενός άνδρα; Η επιστήμη πρόσφατα μελέτησε τους νευρικούς και ορμονικούς τους μηχανισμούς της πατρικής φροντίδας, αλλά μέχρι στιγμής τα στοιχεία δείχνουν ότι οι εγκέφαλοι των μητέρων και των πατέρων χρησιμοποιούν ένα παρόμοια νευρικό κύκλωμα για τη φροντίδα των παιδιών τους. Οι μαμάδες και οι μπαμπάδες υποβάλλονται επίσης σε παρόμοιες ορμονικές αλλαγές που συνδέονται με τον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά τους.

Αυτοί είναι πέντε τρόποι με τους οποίους ο ανδρικός εγκέφαλος
αλλάζει κατά την πατρότητα.

Ο εγκέφαλος του μπαμπά μοιάζει με της μαμάς
Η φροντίδα του παιδιού αναμορφώνει τον εγκέφαλο του μπαμπά, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει τα ίδια μοτίβα γνωστικής και συναισθηματικής εμπλοκής που εμφανίζονται στις μητέρες. Σε πρόσφατη μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν την εγκεφαλική δραστηριότητα 89 νέων γονιών, μητέρες, πατέρες και ομοφυλόφιλα ζευγάρια με παιδί χωρίς γυναίκα στην οικογένεια. Και οι τρεις ομάδες γονέων έδειξαν την ίδια ακριβώς ενεργοποίηση των δικτύων του εγκεφάλου που συνδέονται με την συναισθηματική επεξεργασία και την κοινωνική κατανόηση, σύμφωνα με τα ευρήματα που δημοσιεύθηκαν στις 27 Μαΐου στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών. Ειδικότερα, οι ομοφυλόφιλοι πατέρες που ήταν πρωτογενείς φροντιστές των παιδιών τους απέδειξαν ότι η ενεργοποίηση της συναισθηματικής επεξεργασίας εμφανίζεται στον κύριο φροντιστή του παιδιού ανεξαρτήτως φύλου.

Οι μπαμπάδες βιώνουν ορμονικές αλλαγές
Η εγκυμοσύνη, ο τοκετός και ο θηλασμός μπορούν να προκαλέσουν ορμονικές αλλαγές στις μητέρες. Ωστόσο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι άνδρες υφίστανται επίσης ορμονικές αλλαγές, όταν γίνουν πατέρες. Μελέτες σε ζώα και ανθρώπους δείχνουν ότι οι νέοι μπαμπάδες βιώνουν μια αύξηση των οιστρογόνων ορμονών, της ωκυτοκίνης, της προλακτίνης και των γλυκοκορτικοειδών, σύμφωνα με μια πρόσφατη ανασκόπηση των μελετών από την ψυχολόγο Elizabeth Gould και των συνεργατών της από το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον.

Ενα φύσημα ωκυτοκίνη «δένει» τον μπαμπά με το μωρό
Μπορεί οι μπαμπάδες που συμμετέχουν στη φροντίδα των παιδιών να εμφανίζουν μια αύξηση στα επίπεδα της ωκυτοκίνης, όμως αυτό λειτουργεί και αντίστροφα. Σε μια πρόσφατη μελέτη, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η εισπνοή μίας δόσης ωκυτοκίνης που εκπνέουν οι γονείς στα μωρά καθώς παίζουν μαζί τους, εκείνα ανταποκρίνονται περισσότερο.

Νέοι νευρώνες στον εγκέφαλο του μπαμπά
Η πατρότητα επηρεάζει επίσης τους μπαμπάδες σε νευρωνικό επίπεδο. Η γέννηση ενός παιδιού φαίνεται να οδηγεί στην ανάπτυξη νέων νευρώνων στον εγκέφαλο των πατέρων. Οι ερευνητές λένε ότι οι νέοι νευρώνες μπορεί να αναπτυχθούν ως απάντηση σε αυτό που οι επιστήμονες ονομάζουν περιβαλλοντικό πλούτο, δηλαδή, στη νέα διάσταση που φέρνει ένα παιδί στη ζωή του μπαμπά.

Οι μπαμπάδες είναι ευαίσθητοι στις φωνές των παιδιών τους
Αν και είναι γενικά αποδεκτό ότι ένα «μητρικό ένστικτο» κάνει τις μαμάδες απίστευτα καλές στο να ξεχωρίζουν τη φωνή των παιδιών τους, μια πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι, στην πραγματικότητα, οι μπαμπάδες είναι εξίσου καλοί όσο και οι μαμάδες. Σε έρευνα που έγινε σε 27 πατέρες και 29 μητέρες έβαλαν τους εθελοντές να ξεχωρίσουν τη φωνή των μωρών τους ανάμεσα σε πέντε βρέφη. Κατά μέσο όρο, οι γονείς ήταν σε θέση να ανιχνεύσουν τα μωρά τους κατά 90% ανεξαρτήτως φύλου.

Πηγή